خانواده و تربیت فرزندان

تربیت فرزندان در دوران نوزادی

« تربیت فرزندان را باید بیست سال قبل از تولد آنها آغاز کرد». این جمله یکی از مردان بزرگ تاریخ است و ثابت شده که تربیت در زندگی انسان مسأله ایست که از بدو تولد او آغاز می شود، زیرا او از دوران نوزادی و کودکی تاثیر پذیر است و اگر والدین مسئولیت تربیتی خود را در خصوص نوزادان و کودکان نپذیرند، این تاثیر پذیری از منابع دیگر نشأت خواهد گرفت.

در جامعه امروزی بسیاری از والدین به نقش و مسئولیت تربیتی خود آگاه نیستند،یا اساسا نمی خواهند چنین مسئولیتی را بپذیرند. از اینرو فرزندان از دوران کودکی گرفته تا نوجوانی و جوانی بدون مبدأ تربیتی خاص رشد می کنند. هنگامیکه آنها با جهان اطراف آشنا شدند، از این جهان تاثیر می پذیرند. مدرسه، همسالان، رسانه های جمعی، ماهواره، تلویزیون، اینترنت و ... هریک می توانند به الگویتربیتی فرزندان تبدیل شوند. چونوالدین در این فرایند نقشی ندارند یا نقش آنها کمرنگ است، شخصیت فرزندان شکل می گیرد، آنهم بدون دخالت والدین.

از اینرو می بینیم که تا نوجوانان پا به عرصهزندگی ای می گذارند که آداب و معاشرت، اخلاق، طرز تفکر، نوع پوشش و ... آنها با معیارهای والدین تفاوتهای اساسی دارد. در این زمان است که والدین از شخصیت فرزندان خود نگران می شوند و تلاش می کنند با توجیه نمودن، نصیحت کردن و حتی خشونت مسیر انتخاب فرزندان را تغییر دهند که تجربه نشان داده این امر کمتر نتیجه بخش بوده است. تناقضهایی که امروزه در ارزشهای خانوادگی جامعه ما دیده می شود، از این موضوع منشأ می گیرد. والدین مؤمن و نماز خوان، أما فرزندان بهایی برای دستورات دینی قائل نیستند. تفاوت ارزشها و میزان مسئولیت پذیری در زندگی اصل اختلاف بسیاری از والدین با فرزندان است. این مشکل بسیاری از خانواده های امروزیست. از اینرو سلسله مطالب اخلاقی و تربیتی از کتابهای مختلف جمع آوری شده که تحت عنوان « تربیت فرزندان » تقدیم خوانندگان می گردد، که در این سلسله مطالب تلاش شده فرایند تربیت فرزندان در مراحل مختلف و از دوران نوزادی گرفته تا نوجوانی مورد بررسی قرار گیرد. اصول تربیتی نوزادان

انسانها خالق فرزندان خود نیستند. آنها نه روح را می آفرینند و نه جسم را. اما کانون خانواده و پیوند ازدواج واسطه هایی هستند تا فرزندی متولد شود که مادر آن را می زاید وپدر آن را سرپرستی می کند. خداوند مهر فرزند را در دل مادر قرار می دهد تا از او مراقبت و پرستاری کند و از شیر خود به او بدهد و مهر پدری را در دل پدر جای میدهد تا مسئولیت امنیتی و سرپرستی خانواده و فرزند را بپذیرد. این مسیر زندگی برای همه افراد است. با این حال والدین در قبال فرزندان مسئولیتی دینی دارند. اینمسئولیت قبل از بسته شدن نطفه فرزندان آغاز می شود و با تولد آنها به فرزندانمنتقل می شود. پس نوزادی که به دنیا می آید در بدو تولد، حقوقی به او تعلق می گیرد و مسئولیت تربیت او بر دوش والدینش قرار خواهد گرفت، که این مسئوليتها عبارتند از :

١- گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد

پیامبر اکرم (ص) می فرماید: کسیکه در گوش راست نوزادش اذان و در گوش چپش اقامه بگوید، ام الصبیان ( خدمتگزاری از جن ) به او ضرر نمی رساند ». ( روایت از بیهقی )« ابن عباس » روایت می کند روزی که « حسن بن علی» متولد شد پیامبر (ص) در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت. هنگامیکه کودک اولین واژه هایی را که از جهان اطراف میشنود، واژه های بلند مرتبه اذان و نام خدا و ذکر او باشد، این واژه ها در قلب او نقش می بندد و عظمت این واژه ها در وجود او حک می شود و درک کودک از جهان اطراف با یاد خدا و توحید و ذکر عظمت او شکل می گیرد و از آنجا که کودک از ابتدای تولد دارای حس و روحیه کنجاو است این آموزش وجودش را با یاد و ذکر خدا پیوند میدهد.

۲- شیرین کردن سقف و اطراف دهان کودک

به این امر « تحنیک » می گویند. ابوموسیاشعری (رض) می گوید: همسرم پسری به دنیا آورد، آنرا نزد پیامبر (ص) بردم، نام او را ابراهیم گذاشتند پس با خرما او را تحنیک کرد و برایش دعای خیر و برکتنمود.

( روایت از بخاری و مسلم).

تحنیک کردن با خرمای جویدهیا هر چیز دیگری صورت می گیرد و این عمل سبب تقویت عضلات دهان و زبان و فکینمی شود تا نوزاد بتواند بهتر شیر مادر را بمکد.

۳- تراشیدن سر نوزاد

در روز هفتم تولد، سر نوزاد تراشیده می شود تا موهای سر باعث تقویت نوزاد و باز شدن منافذ پوست سر و همچنین تقویت حس بویایی و بینایی و شنوایی او شود. « امام مالک » در کتاب « الموطأ » می نویسد: « حضرت فاطمه به وزن موی ( تراشیده ) حضرت حسن و حسین و ام کلثوم ( به فقراء ) نقره داد. « ابن اسحاق » نیز روایت می کند: « پیامبر در روز هفتم ولادت حضرت حسن گوسفندی سر برید و مهمانی داد و به حضرت فاطمه دستور فرمود: سر نوزاد را بتراشند و هم وزن آن نقره بدهند! او هممی گوید: من هم آنرا وزن کردم، وزنش حدود یک درهم بود ».

۴- انتخاب اسم مناسب برای فرزند

یکی از حقوق فرزندان بر والدین انتخاب نام مناسب و شایسته برای آنهاست. پیامبر اکرم می فرماید: « روز قیامت شما را با نامهای خود و پدرانتان صدا می زنند، پس نامهای نیک برگزینید ». ( روایت از ابوداوود ) از اینرو بر والدين واجب است که از گذاشتن نامهای زشت که کرامت واحترام فرزندانشان را خدشه دار می کند و از فرهنگ اسلامی بدور است خودداری کنند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و سلم) نامهای زشت را تغییر میداد، چنانچه دختری نامش « عاصيه» ( به معنای سرکش و طغیانگر ) بود پیامبر (ص ) نامش را جمیله گذاشت. بهتر است که نام گذاری فرزند در روز ولادت او یا در روز هفتم تولدش ( که موهایش تراشیده می شود ) صورت گیرد. در صحیح مسلم و بخاری آمده است که پیامبر فرمود: « امشب بچه ام به دنیا آمد و او را به نام پدرم، ابراهیم (ع) نام نهادم ». بدین ترتیب پیامبر نام فرزندش را در روز تولد او تعیین کرده است.

۵-ختنه نمودن فرزندان

ختان در لغت به معنی بریدن پوست موجود برسر عضو تناسلی نوزاد است. ختنه کردن فرزندان از واجبات اسلام است. به عبارتیختنه اولین گام در سنت انبیاء الهی و علامت مسلمان بودن است و اگر فرد مسلمان قبل از بلوغ به انجام آن مبادرت نکند، مرتکب حرام شده است. در تاریخ انبیاء حضرت ابراهیم (ع) اولین کسی بود که ختنه کرد. ختنه دارای فواید مختلف پزشکی و بهداشتی است که جای ذکر آنها نیست، ولی کم شدن شب ادراری کودکان یکی از فواید آنست و دیگری احساس تعلق او به امت اسلام که اینهم نوعی ذهنیت سازی تربیتی و آمادگی روانی برای پذیرش احکام خداوند در سنین بالاتر است. بهترین زمان برای ختنه کردن روزهای اول بعد از تولد نوزاد است، چنانکه پیامبر اکرم (صلی الله عليه و سلم ) در روز هفتم ولادت حضرت حسن و حسین برایشان ذبح کرد و آنان را ختنه نمود. ( روایت از بیهقی )

طبق نظر اکثر فقهای اسلامی ختنه کردن پسران واجب و ختنه کردن دختران مستحب می باشد.