بندرعباس در نگاه دیروز، امروز و فردا

استان هرمزگان زادگاه و محل نشو و نما و به عبارت دیگر محل زندگی خود را پیش روی داریم. استانی به وسعت حدود هفتاد هزار کیلومتر مربع و با جمعیتی نزدیک به یک و نیم میلیون نفر متشکل از قومیت­های مختلف و با فرهنگ ها و ساختار فکری متفاوت و گوناگون و دیر زماین نیست که پذیرای سیل جمعیتی غیربومی از دیگر نقاط داخل کشور شده است. در ریشه یابی علل و انگیزه این امر و رشد جمیعت با حرکتی شتابان در این منطقه جغرافیایی از خطه پهناور و سرزمین عزیزمان با علل و عواملی روبرو می شویم که این علل درباره از جهات در مقایسه با استان های محدودی که وضعیت مشابه با هرمزگان را دارا می باشند مشترک می باشند و در جهاتی دیگر هرمزگان شرایط خاص و استثنایی خود را دارد که به آن نیز اشاراتی خواهیم نمود.

هرمزگان با برخورداری از وجود استعدادها و پتانسیل­های ویژه و مثبت به خصوص در زمینه اقتصادی و شرایط و موقعیت جغرافیایی حرکتی شتابان در جهت رشد و ازدیاد جمعیت دارد که در این زمینه می توان گفت در مواردی عدم هماهنگی در پذیرش مهاجرت ها که با انگیزه های متفاوت از سوی مهاجرین صورت گرفته مشکلات زیادی را نیز به دنبال داشته است که در بررسی این مساله و در بدو امر نگاه ویژه متوجه برنامه ریزان و مسئولین اجرایی دستگاه­ها خواهد بود که می بایست همراه با رشد و ازدیاد و هجوم بی رویه جمعیت در جهت رفع تنگناها و مشکلات و نیازهای جامعه هرمزگان با دقت تام و تمام برنامه ریزی های اصولی و کافی را داشته باشد و ما نیز در این بحث به آن اشاراتی خواهیم نمود. مرکز استان هرمزگان و شهرمان بندرعباس را می توان به عنوان نمونه و سمبل رشد جمعیتی و توسعه کمی و کیفی یک جامعه شهری مورد ارزیابی قرار دارد.

بندرنشینان گذشته و ساکنین بومی شهر بیش از هر کس متوجه رشد شهری از جهات مختلف و حرکت سریع شهر بندرعباس به عنوان مرکز استان و یکی از شهرهای مطرح سرزمین عزیزمان به سوی کلان شهر شدن هستند. بومیانی که پنج یا شش دهه از عمر را پشت سر نهاده اند به خوبی شاهدند که شهر چهل، پنجاه هزار نفری بندرعباس با چه شتابی در جهت توسعه شهری به جلو می تازد. دو سه خیابان خلوت دیروز در بندرعباس اینک جای خود را به خیابانها و بلوارهای کوچک و بزرگ متعدد داده است تا جایی که ما در حال حاضر با یکی از پدیده های جامعه شهری یعنی ترافیک به عنوان یکی از معضلات شهری روبرو هستیم. از جهت آموزشی و فضای فرهنگی وجود تنها یک و بعدها دو دبیرستان در چهل پنجاه سال پیش اینک جای خود را به دهها دبیرستان و هنرستان و مدارس گوناگون و دانشگاه ها و مدارس آموزش عالی متعدد داده است. در زمینه بهداشت و درمان نیز وضع به همین گونه است. بندرعباس در گذشته دارای یک بیمارستان کوچک در محل فعلی بیمارستان شریعتی بوده و اینک که این شهر از وجود چندین بیمارستان و درمانگاه های مختلف برخوردار است زمانی محله های شهر محدود به محلات پشت شهر، اوزیها، میان شهر، خواجه عطا و چند محله کوچک و بزرگ بود و به یاد داریم زیارتگاه امامزاده سیدکامل در خارج از شهر بود و محل فعلی موزه و اداره کل ارشاد هرمزگان معروف به لرد برکه ها دور از شهر و محل زراعت دیم جو و گندم بود.

محل فعلی میدان یادبود و دبیرستان شهید دقت قبرستان شهر و استادیوم ورزشی تختی در حاشیه شهر قرار داشت و به دنبال مهاجرت به شهر و رشد سریع جمعیت بعدها محلات امیرآباد و ششصد دستگاه و دو هزار و 22 بهمن در غرب شهر و کوی آزادگان و گلشهر فعلی و شهرک هایی نیز در شرق شهر شکل گرفتند. از ادارات و مراکز اقتصادی چند دهه قبل این را یادآور شدیم تنها یک واحد بانکی در بلوار طالقانی امروز مربوط به بانک ملی بوده که ساختمان محل این بانک هم اکنون به عنوان میراث فرهنگی مورد توجه اداره متولی آن از جهت حفظ و نگهداری می باشد. بد نیست بدانیم در چهار پنج دهه پیش تنها یک واحد دفترخانه و محضر متعلق به مرحوم سیدعبدالرحیم خطیب مرجع دینی و امام جمعه وقت اهل سنت در بندرعباس وجود داشت و تنها یک یا دو پزشک عمومی عهده دار امور زماین بوده و دو داروخانه در عرضه دارو به نیازمندان شهر فعالیت داشتند و سالها تنها یک و بعد از مدتی دو دستگاه تاکسی در محدوده شهری آن روز در رفت و آمد بودند و دو یا سه واحد غذاخوری به نام کافه غدیر و کافه بهروزی پذیرای مشتریان آن زمان بودند و وضعیت دیگر اصناف و مشاغل نیز در همین حدود بود که ذکر تک تک آنها از حوصله شما خواننده نیز خارج می باشد.

در بندرعباس دیروز مشکلات، نیازهای شهری و معضلات به شکل امروز وجود نداشت و این شهر هنوز شکل جامعه شهری را به خود نگرفته بود. کمی به جلوتر می آییم در نیمه اول دهه چهل با همت و تلاش شهردار بومی و توانمند آن روز و محقق و نویسنده گرانمایه امروز استاد احمد سایبانی شرکت واحد اتوبوس رانی شهری با اعتبار مالی کم و تعداد محدودی اتوبوس در بندرعباس راه اندازی و به مرحله بهره برداری رسید. ایاب و ذهاب مردم و ساکنین آن روز به شهر چهره تازه ای بخشید و بندرعباس قیافه یک جامعه شهری به خود گرفت و به دنبال آن و در طی سالهای بعد رفع دیگر نیازهای شهری نیز آغاز شد و رفته رفته بندرعباس تبعیدگاه سابق شتابان به سوی یک بندرگاه مهم تجاری به جلو گام برداشت. در سالهای 44 و 45 ساخت اسکله و تاسیسات بندری محل فعلی بندر شهیدباهنر آغاز شد و شرکت های متعدد داخلی و خارجی هر یک عهده دار قسمتی از پروژه بندرگاه جدید شدند و این آغازی بود برای این شهر که در جایگاهی متناسب بندری قرار گرفته و نقش در خور توجه و با اهمیت اقتصادی و تجاری از جهت صادرات و واردات در ایران عزیز ایفا نماید. در سال 47 صدا و سیمای بندرعباس راه اندازی و افتتاح گردید و نوجوانان و جوان های آن روز روبروی جعبه جادویی تلویزیون نشستند و مشتاقانه به تماشای برنامه دلخواه خود مشغول می شدند. در طول دهه 50 فعالیتها و ایجاد و احداث کارخانه جات مختلف آغاز گردید و شهر به خصوص در قسمت غرب در ناحیه روستای خونسرخ با تحرک زیادی روبرو شد.

فعالیت های ساخت و ساز بندرگاه جدید شهیدرجایی و توانیر و تاسیسات کشتی سازی خلیج فارس و چند مورد دیگر سیل کارگران متخصصین و مهاجرین زیادی را از گوشه و کنار مملکت روانه بندرعباس ساخت و تقاضای بازار کار و نیاز به انواع مشاغل و مهارت ها به سرعت بر جمعیت شهری بندرعباس افزود و به دنبال آن مشکلات و نیازهای شهری زیادی نیز پدید آمدند که از جمله می توان به آب و برق و تلفن و احداث خیابانها و معابر جدید اشاره نمود. کمبودها و نیازهای شهری یکی بعد از دیگری به میدان آمدند و شهر را با مشکلات زیادی مواجه نمودند. ارگانها و دستگاه های اداری ذیربط به تلاش افتادند و در این میان احداث سد استقلال میناب آغاز شد و فرودگاه بندرعباس احداث گردید و بلوارهاو خیابان های جدید نیز ساخته شدند اما سیل مهاجرت های بی رویه و ازدیاد روزافزون جمعیت دستگاه های اجرایی را با تنگناها روبرو ساخت و توسعه تاسیسات تازه شهری آغاز شد و دهه شصت و هفتاد ساخت و ساز بناها وایجاد شهرک های حاشیه ای به صورت سرسام آور آغاز شد و این امر در بسیاری از موارد مشکلات جدید را پدید آوردند.

خط لوله دوم انتقال آب مشروب شهری از میناب به بندرعباس و توسعه نیازهای اولیه شهری از قبیل برق و تلفن و ایجاد خیابانها و فضاهای پارک ها دستگاه های اجرایی را به اتخاذ تصمیمات کافی و مناسب واداشت اما در بسیاری از موارد اعتبارات مورد لزوم در راستای رفع نیازها کافی و بسنده نبوده که در وضعیت فعلی بندرعباس را با مشکلات تازه ای از قبیل ترافیک، کمبود خیابانها و معابر جدید کمبود مراکز درمانی کافی و موارد دیگری روبرو نموده است که عامل اولیه آن رشد فزاینده جمعیتی و هجوم مهاجرین از نقاط دور و نزدیک و از داخل و خارج می باشد و اینک راهکارهای تازه در جهت رسیدن بندرعباس به موقعیت و اهمیت خود و نقش مهم این بندر در اقتصاد مملکت عزیز چه می تواند باشد؟

در بدو امر لازم است مسئولین نگاهی ویژه به این شهر داشته باشند و ما در ذیل به پاره ای موارد می پرداریم. 1-بنیه مالی دستگاه ها و ادارات خدماتی که در راس آنها شهرداری قرار دارد تقویت گردد چه در این میان درآمد مالی این دستگاه در شرایط موجود در محل پاسخگویی نیازها نیست و وضعیت بندرعباس در مقوله رشد جمعیت میلیونی و حرکت به سوی کلان شهر شدن لازم و ضروریست این امر مورد توجه خاص دولت نیز قرار گیرد.

2-استفاده از مهارت ها و تخصص و تحصیلکرده ههای بومی در مشاغل مختلف از سرعت رشد جمعیت و مهاجرت به میزان زیادی خواهد کاست و این خواسته قشر زیادی از تحصیل کرده های بندرعباس است که علیرغم پیگیری متاسفانه به آن توجه کافی نگردیده است و وجود بیکاران بومی با تحصیلات دانشگاهی خود به صورت مشکل درآمده است.

3-در جهت ایجاد اشتغال برای نسل جوان منطقه تامین نیاز مالی و پرداخت وامهای مناسب به منظور فعالیتهای تولیدی به آنها خود می تواند یک راهکار باشد.

4-استفاده از تخصص تحصیل کرده های بومی در زمینه استفاده بهینه از امکانات بالقوه محل از قبیل صید و صیادی و شیلات و کشاورزی به وسیله این گروه شرایط مطلوبی را در اشتغال میسر خواهد نمود و در صورت اتخاذ تصمیمات متناسب و هماهنگ با خواسته ها خود معضل و مشکل قاچاق را که در حال حاضر وسوسه درآمد سریع اما ناپایدار آن گروه زیادی از جوانان را به سوی خود جلب نموده در کمترین زمان ممکن حل خواهد نمود. گفتنی ها زیاد است و از حوصله شما خواننده عزیز خارج لذا یا از روی توفیق بیشتر در مسایلی که به آنها اشارتی شد به یاری ایزد منان در آینده گفتار دیگری خواهیم داشت. خدای بزرگ یارتان باشد.