تالاب بین المللی آذینی سیریک ، تنها رویشگاه چندل ایران

تالاب آذینی نامی آشنا برای گیاه شناسان 
می باشد که در موقعیت جغرافیایی E5705 و N2619 و در استان هرمزگان و در جنوب شرقی تنگه هرمز واقع شده است . تالاب آذینی جزو مجموعه پهنه های تالابی است که به عنوان دلتای رودخانه گز و هیوی یا همان رودخانه حرا در فهرست سایت های بین المللی رامسر ثبت شده است . تالاب آذینی در جنوب و غرب دهستان بیابان از توابع بخش مرکزی شهرستان سیریک و 35 کیلومتری جنوب غرب شهر و مرکز شهرستان سیریک قرار گرفته است. دهانه رودخانه حرا ( هیوی) و گز تواماً یک تالاب ساحلی به طول 40 کیلومتر در امتداد شمال به جنوب در سواحل شرقی تنگه هرمز تشکیل 
داده اند. این تالاب شامل مجموعه ای از 
آبراهه های جزر و مدی ، کفه های گلی و جنگلی حرا به مساحت حدود 900 هکتار ، سواحل شنی و چندین جزیره گلی پست می باشد.

با عنایت به پهنه تالابی وسیع منطقه در این دهستان مراکز جمعیتی روستایی عموماً از شعاع 7-5 کیلومتری این مرکز توریستی واقع شده اند و جمعیت ساکن در شعاع یاد شده نیز عمدتاً ارتباط کاری از ورودی تالاب به دریا این نعمت بیکران الهی دارند. از قدیم الایام تالاب آذینی مرکز ترددهای بین المللی با سایر نواحی و کشورهای مجاور بوده است . مردم این منطقه ارتباط ناگسستنی ، کاری و معیشتی با خورآذینی داشته و دارند. عموماً محل تخلیه صید انواع آبزیان از طریق شناورهای صیادی از این محل صورت می گیرد. به دلیل اکوسیستم خاص خود و وجود گونه های منحصر به فرد چندل و حرا ، خورآذینی برای گیاه شناسان دارای جاذبه خاصی است که به صورت نمایشگاه طبیعی گونه های گیاهی به ویژه چندل محسوب می شود . تنوع حیات وحش خود نیز به جاذبه های آن افزوده است.

گونه های گیاهی چندل و حرا

خورآذینی یا بهتر بگوییم تالاب بین المللی آذینی، رویشگاه گونه های گیاهی چندل و حراست که از جمله شگفت انگیزترین تالاب های گرمسیری کشور است . مجموعه ای از 
جنگل های مانگرو و با دو گونه شاخص حرا با نام علمی Avicennia Mariana که به افتخار دانشمند ایرانی ابوعلی سینا نامگذاری شده است و چندل با نام علمی Rhizophora Mucronata که چندل تنها رویشگاه کل منطقه ساحل جنوبی ایران می باشد . چندل در دنیا در آفریقای جنوبی، اندونزی و تالاب آذینی شهرستان سیریک رویشگاه طبیعی دارد. این رویشگاه جنگلی منحصر به فرد با وسعتی بیش از 500 هکتار به علت موقیت جغرافیایی خاص زیستگاه ارزشمندی برای نگهداری و حفاظت ویژه به لحاظ تنوع اکولوژی و ژنتیکی بالا می باشد . این تالاب همچنین یکی از نواحی مهم 
زیست گذرانی پرندگان در معرض خطر انقراض همچون پلیکان پا خاکستری Pelecanus Crispus ، حواصیل خاکستری Ardea Cinera ، اکرت بزرگ Egretta Alba ، اکرت ساحلی Egretta Gularis ، گیلانشاه Numinous Auguat ، گیلانشاه ابرو سفید و گیلانشاه حنایی است . به علت جزر و مدی بودن تالاب بسیاری از ماهیان دریایی عمان وارد این تالاب می شوند.

مانگروها چه گیاهانی هستند ؟

شکل منحصر به فرد غالب مانگروها متشکل از گیاهان نواحی جزر و مدی اکوسیستم های ساحلی ، عمدتاً در نواحی ساحلی نواحی گرمسیری جهان قابل مشاهده هستند . این گیاهان مقاوم به شوری و بین بالاترین حالت و میانگین سطح آب شور دریا مستغرق می شوند و ساختار حیاتی آن ها به لحاظ عادت زیستی و غذایی به حالت سازگار رسیده اند . گیاهان مانگرو ، گازهای تبادل مورد نیاز (O₂ و CO₂ ) را از عدسک های مخصوص واقع در روی سطح 
ریشه های گیاه را جذب نموده و مضاف بر آن با ورود جریان آب به درون نواحی جزر و مد و استقرار مانگروها ، عناصر غذایی مورد نیاز را نیز وارد ریشه نموده و تامین می نمایند.

مکانیزم شیرین سازی آب دریا در مانگروها

گیاهان چندل و حرا و به طور کلی مانگروها با داشتن پمپ های الکترونیکی خاصی واقع در نواحی ریشه اقدام به حذف نمک های اضافی 
می نمایند. سدیم و کلر موجود در آب که موجب شوری آب دریاست با ورود به درون ریشه از طریق فعالیت پمپ سدیم -کلر و با صرف انرژی به آب خارج از سلول ریشه که در محیط ریشه واقع شده برگشت داده شده و معادل آن به ازای خروج هر مول سدیم و کلر ، 2 مول پتاسیم وارد سلول های ریشه می شود . با حذف سدیم و کلر از آب ورودی به سلول های ریشه ، شیرین سازی آب انجام شده و به این ترتیب گیاهان مانگروی چندل و حرا در آب دریا به حیات خود ادامه 
می دهند.

چندل ها تنها گیاهان زنده زا :

گیاهان مانگرو به خصوص چندل واقع در خورآذینی بنا به ماهیت غیر متعارف محیط زیست خود مجبورند برای تولید مثل و تکثیر، شیوه های خاصی برگزینند . تقریباً همه مانگروها برای تولید مثل از دو استراتژی ذیل پیروی 
می کنند:

الف) زنده زایی ( یا viviparity) : در این استراتژی بعد از لقاح و تشکیل دانه ، رویان یا جنین درون آن بلافاصله روی پایه مادری پوسته بذر را بارور کرده و بدون توقف شروع به رشد 
می کند و در واقع دوره استراحت یا مرحله بذری واقعی وجود ندارد و پراکنش گیاهک نیز بوسیله آب انجام می شود . در جنس Avicennia 
( حرا) نیز نوعی شبیه زنده زایی رایج است . بدین ترتیب که در فاصله نیمه دوم اردیبهشت تا نیمه اول خرداد درخت حرا به گل می نشینند و پس از گرده افشانی و لقاح میوه و بذر حرا در اواخر تابستان می رسد . پوسته بذر با استفاده از رطوبت هوا شکافته شده و بخشی از مراحل رویشی گیاهک روی پایه مادری انجام گرفته و سپس به داخل آب یا کفه های گلی می افتد و با تماس بذر با کفه های گلی ریشه چه ها رشد کرده و به زودی ساقه چه ظاهر شده و گیاه مستقر 
می گردد . از آنجاییکه ریشه چه ها روی پایه مادری از دانه خارج نمی شوند و پس از افتادن از پایه مادری روی کفه های گلی رشد می کنند. حرا زنده زا محسوب نمی شود بلکه آن را شبه زنده زا به شمار می آورند. در انواع کاملاً زنده زا مانند ریزوفورا( چندل) مرحله ریشه زایی نیز روی پایه مادری انجام می شود . جنس Avicennia 
( حرا) به دلیل بردباری در برابر شوری زیاد قادر است از طریق نیمه زنده زایی تکثیر یابد ولی 
گونه های کاملاً زنده زا نظیر Rhizophora (چندل) در برابر شوری بردباری کمتری داشته و به همین دلیل مجبورند تا زمانی که گیاهک به ساقه چه و ریشه چه تجهیز نشده روی پایه مادری باقی بمانند و زمانی به داخل کفه های گلی و محیط آب شور می افتند که آمادگی سازگاری با شوری محیط را دارند.

ب) در این استراتژی که در جنس Rhizophora ( چندل) کاملاً چشمگیر است پس از لقاح میوه تشکیل شده و زمانی که روی پایه مادری قرار دارد به بذر می نشیند . رویان 
( جنین) درون بذر بلافاصله شروع به رشد کرده و گیاهی کوچک با ریشه های بلند به وجود 
می آورد . بدون وارد شدن به مرحله استراحت به زودی به جوانه ای به بلندی 30 سانتی متر تبدیل می شود . این جوانه در اثر سنگینی از پایه مادری جدا شده و به داخل آب یا کفه گلی می افتد . وقتی به داخل آب سقوط می کند در داخل آب به صورت عمودی شناور شده و از طریق 
جریان های آبی به بخش های کم عمق کشیده می شود. در این آب ها نونهال ریشه های خود را به بستر گلی می رساند و با نخستین تماس با کف بستر خود را مستقر می کند و سپس از ساقه های خود با تولید ریشه های فرعی کمانی شکل لنگر انداخته و ضمن تحکیم موقعیت خود سیستم تنفسی نهال جدید را نیز به وجود می آورد. اتخاذ این دو استراتژی مانگروها ( چندل و حرا) را قادر ساخته که در محیط های آبی دریا که بذر این گیاهان بردباری لازم در برابر شوری آب را ندارند به خوبی تولید و تکثیر پیدا کنند و زمانی که به داخل آب شور راه می یابند که آمادگی سازگاری در مقابله با شوری را داشته باشند و ضمناً بتوانند شناور مانده و از طریق جریان های آبی انتشار یابند .

موقعیت خاص گردشگری خورآذینی:

وجود گونه های با ارزش مانگروی چندل که تنها رویشگاه آن در کشور در شهرستان سیریک و آن هم در تالاب بین المللی آذینی هست ، کفه های شنی، خورهای تودرتو و با پوشش توام حرا و چندل ، وجود تنوع حیات وحش و گونه ای منحصر به فرد پرندگان در فصول مختلف سال تالاب آذینی را به یک مفرح گاه بی نظیر تبدیل کرده است . احداث زیرساخت های دسترسی به تالاب بین المللی آذینی از قبیل اسکله چندمنظوره و دسترسی های امن راه ورود به تالاب را هموار ساخته است. فراهم کردن وسایل خدماتی و رفاهی و امکانات نجات غریق، به کمک نهادهای مردمی و دولتی می تواند به توسعه صنعت اکوتوریسم در این منطقه کمک شایانی نماید. با توجه به غنای اکولوژی و اکوسیستم طبیعی منطقه صنعت توریسم می تواند فعالیت چشمگیری داشته و به طور قطع و یقین معرفی جاذبه ها و پتانسیل خورآذینی شهرستان سیریک می تواند کمک شایانی به اشتغال در ارتباط با گردشگری و توریست نماید.