پرورش ماهی در قفس

حدود سیصد سال قبل تحولی عظیم در دنیا رخ داد که دامنه آن سراسر کره زمین را فرا گرفت و تمدنی نوین را خلق کرد. این تحول انقلاب صنعتی نام گرفت. با آغاز انقلاب صنعتی خانواده ها فشار تحول را احساس کردند که به شکل تعارض در مفاهیم جدید آداب معاشرت هم ظاهر شد. تولید اقتصادی، خانواده ها را از مزرعه به کارخانه انتقال داد و دیگر خانواده ها به صورت یک واحد با یکدیگر کار نمی کردند . این پدیده طی دوره های 1760 تا 1830 درانگلستان پدید آمد. مهمترین رویداد در آن زمان اختراع ماشین بخار بود و پس از آن با رشد سریع راه آهن، تولید فولاد و جانشینی کشتیهای بادبانی به وسیله ی کشتیهای بخاری انقلاب صنعتی به مراحل دیگری وارد شد.

مردم ایران در زمان قاجار با دنیای غرب آَشنا گردیدند. که نمونه آن تاسیس دارالفنون به همت امیر کبیر بود. اعزام اولین گروه‌ از دانشجویان ایرانی به اروپا جهت تحصیل در شاخه ‌های طب و مهندسی در زمان این سلسله صورت پذیرفت. در زمان این سلسه و بعد از کشمکش بسیار بین شاهان قاجار و آزادی خواهان، جنبش مشروطه در ایران برپا و بخشی از قدرت شاه به مجلس واگذار گردید.

با پایان دوران جنگ قدرت در زمان قاجار و شروع پادشاهی پهلوی، به نوعی می توان گفت انقلاب صنعتی ایران شروع و دوره رشد و سازندگی ایران آغاز گردید. در زمانی که اولین شاه پهلوی بر مسند پادشاهی نشست، جهان در آرامش موقت پس از جنگ جهانی اول بود. در آن زمان شاه پهلوی، برنامه گسترده‌ای را برای سامان اداری و اقتصادی کشور به دست گرفت و توانست از آرامش نسبی میان دو جنگ جهانی ، حداکثر بهره ‌برداری را نموده و زیر ساخت‌های کشور همچون ارتش و راه‌ ها را نوسازی نماید و در همین دوران راه‌آهن سراسری ایران به سرعت ساخته شد.

جمعیت دنیا در هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح ما بین پنج تا ده میلیون نفر و در زمان انقلاب صنعتی حدود 750 میلیون نفر بوده است . اما با جهش علم و تکنولوژی در کمتر از سیصد سال جمعیت کره زمین 10 برابر شده است. رفاه و آسایش ساکنان این کره خاکی که در کمتر از سیصد سال 10 برابر شده بود مستلزم مکانیزه شدن تولید بود.

یکی از روش‌هایی که در منطقه شمالی خلیج فارس و دریای عمان می تواند بسیار موثر باشد و از مصائب و بی نظمی صیادان عزیز بکاهد پرورش ماهی در قفس است كه در بسیاری از کشورهای صنعتی رواج دارد، در این روش ماهی ها در یك قفس در دریا پرورش داده می شوند که آب به صورت آزاد و جاری در قفس ها جریان می یابد.

یکی از عوامل تاثیر گذار در این زمینه رشد جمعیت، افزایش مصرف ماهی و پوشش بازار در مناطق مختلف می باشد. کاهش صید ماهی در روش های سنتی و سودآوری و اقتصادی این طرح صنعتی توجه به پرورش ماهی در قفس را افزایش داده است.

ترویج پرورش صنعتی ماهی در قفس با هدف بازارهای داخلی و خارجی می تواند علاوه بر سود مناسب، ارز آوری خوبی را به همراه داشته باشد. در این روش روندی منظم و قابل برنامه‌ریزی وجود دارد که علاوه بر فروش خام ماهی می توان از محصولات تولیدی در صنایع متعددی مانند کنسروسازی، تولید پودر، بسته‌بندی و ... را به خوبی تغذیه نموده و بازدهی این صنایع را به حداکثر رساند.

قابلیت دیگر این روش اشتغالزایی بوده که در مناطق مختلف می‌تواند برای بسیاری از مردم شغل و رفاه تامین کند. همچنین این روش می‌تواند جایگزین خوبی برای روش‌های سنتی گردد. پرورش ماهی در قفس مانند هر کسب و کار دیگر دربرگیرنده الزامات، ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی است که مدیریت این موارد می‌تواند ضامن موفقیت طرح باشد. با توجه به ابعاد و ویژگی‌های این طرح می‌توان آن را به صورت نامحدود گسترش داد.

در این روش علاوه بر کاهش هزینه نسبت به پرورش ماهی در استخرهای خاکی یا سیستم‌های مدار بسته، مدیریت آسانتر و کم هزینه‌تر می باشد، سهولت در مشاهده و بررسی میزان تغذیه ماهی و سلامت آنها، سهولت و اقتصادی بودن درمان بر علیه انگل ها و بیماری ها، در مقایسه با استخرهای خاکی و سیستم های مدار بسته به سرمایه گذاری کمتری نیاز دارد و از منبع عظیم آبی خلیج فارس استفاده نمود.

آمار و اطلاعات نشان دهنده آن است که تقاضا براي مصرف آبزیان در سراسر دنیا رو به افزایش است که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. در کشور ما به دلیل محدودیت منابع آبی، پرورش ماهی و دیگر آبزیان دریایی به عنوان راهکار مطمئن و مقرون به صرفه در تامین پروتئین مورد نیاز مردم می تواند جایگزین مناسبی باشد. پرورش ماهی در قفس، یکی از دیگر عوامل تاثیر گذار در حفظ ذخایر طبیعی انواع گونه های دریایی می باشد زیرا به دلیل كاهش ذخایر طبیعی برخی از گونه‌ها، كمبود و محدودیت منابع و كاهش در آمد و ارزش اقتصادی تولید سنتی، تولید ماهی در قفس به روش صنعتی انگیزه قوی برای تولید صنعتی ماهی به وجود آمده است.

با توحه به تحقیقات انجام شده توسط سازمان های رسمی کشور سرانه مصرف ماهی و انواع آبزیان در ایران ۹.۲ کیلوگرم است که فاصله آن با متوسط مصرف جهانی حدود ۱۰ کیلوگرم است. یعنی تولید و مصرف آبزیان در کشور بایستی جهت نزدیک شدن به متوسط جهانی دو برابر گردد

در روش تولید و پرورش ماهی در قفس گونه‌هايي از ماهی که بازار مناسبتری دارند که با بهره گیری از اطلاعاات متخصصین شیلات منطقه به سادگی به دست می آید انتخاب می گردد و بچه ‌ماهي که از مراكز تكثير ذاخلي يا خارجي تامين می گردد در قفس‌هايي از جنس پلي‌اتيلن تقويت شده ذخيره سازي مي‌شوند.

*کارشناس ارشد مهندسی صنایع