سدهایی که به قشم زیبایی می بخشند

قشم جزیره­ای متفاوت با موقعیت جغرافیایی خاص و چشم اندازهای زیباست. ازدیاد مسافرت­ها به این جزیره از سراسر کشور خصوصاً در ایام تعطیلی مثل تابستان و نوروز دلیلی برای این ادعاست. برخی وجود بازارهای مناسب در قشم و درگهان را دلایل اصلی سفر به جزیره می­دانند. اما بررسی­ها نشان می دهد که انگیزه اصلی سفر گردشگران به جزیره قشم سیاحتی می باشد نه تجاری.

جزیره قشم طبیعت خاصی دارد که این تنوع بندرت در یک جزیره جمع می­شود. پوشش گیاهی، سواحل زیبا، صخره­های بزرگ، آثار تاریخی، جنگل­های حرا، دره ستارگان و...هر یک می­تواند انگیزه­ای برای سفر به یادماندنی به جزیره قشم باشد. با وجود این اماکن طبیعی، تلاش قابل تقدیری از سوی منطقه آزاد و سایر دستگاه­های اداری مسئول در جزیره قشم برای ساخت و توسعه سدهای خاکی در جزیره صورت گرفته است که تبعات مفیدی را برای اهالی جزیره و گردشگران به همراه داشته است.

در سال­های اخیر تعداد زیادی سد خاکی در نقاط مختلف جزیره قشم ساخته شده است. این سدها غالباً در مسیر دره­ها و در جهت عبور سیلاب در هنگام بارندگی ساخته شده­اند تا از سرازیر شدن آب باران به دریا جلوگیری کنند. قشم مثل سایر مناطق هرمزگان جزیره­ای کم آب است. به طور سنتی آب مردم از طریق آب انبارها تامین می­شده است. آب انبارها که در زبان محلی به آن برکه می­گویند معمولاً در مسیر عبور آب باران یا کوه پایه­ها ساخته می­شدند، تا در هنگام بارندگی از سیلاب­ها پر شوند. آب انبارها نقش مهمی را در آبادانی روستاها و حتی کشاورزی ایفا می­نموده­اند. پس در مناطقی که امکان ساخت آب انبار بیشتر بوده آبادانی نیز بیشتر بوده است. با گذر زمان و گسترش آبادای­ها و ازدیاد جمعیت آب انبارها دیگر پاسخگوی نیاز مردم جزیره نمی­باشند.

با ساخت سدهای خاکی در نقاط مختلف جزیره امروزه تحولی در منابع آبی مردم ایجاد شده است. هر چند که آب سدها به طور کامل نیاز آب مردم جزیره را تامین نمی­کند و میزان این نیاز به بارندگی سالیانه در جزیره بستگی دارد، اما آب سدهای خاکی سبب شده تا حداقل مردم شهرهای همجوار این سدها از آب شرب و پاکیزه باران بهره­مند باشند. معمولاً آب سدها خاکی توسط تانکرها به شهرهای جزیره منتقل می­شود و در آنجا به فروش می­رسد. آب سدهای خاکی در جزیره قشم بر رونق کشاورزی در مناطق پیرامونی این سدها تاثیر گذاشته است. زیر آب این سدها با کانال­های خاکی یا لوله به باغ­ها و زمین­های کشاورزی و نخلستان­های پیرامونی منتقل می­شود. آب سدهای خاکی در جزیره قشم به تقویت سفره آبی زیرزمینی جزیره نیز کمک می کند زیرا با گذر زمان آب به درون زمین نفوذ کرده و سفره های آبی را تقویت می کند. نتیجه این تقویت، بالا آمدن سطح آب چاه ها و شیرین شدن آب آنهاست که خود این امر مرتفع کننده بخشی از نیازهای آبی مردم جزیره می باشد.

هر چند که ساخت سدهای خاکی با انگیزه تامین آب شرب و تقویت چاه­های جزیره صورت گرفته است، اما ساخت این سدها و دستاوردهای دیگری هم داشته است. مهمترین دستاوردهای ایجاد ناحیه گردشگری در اطراف سدهای خاکی می­باشد. بعد از هر بارندگی و تا مدت مدیدی سدهای خاکی در جزیره از آب پر می­شوند و مناظر زیبایی را برای گردشگران به وجود می­آورند. این سدها بعد از بارندگی به دریاچه های کوچکی تبدیل می­شوند که درختان را زیر آب پنهان می­کنند، سبب سرسبزی محیط اطراف می­شوند و حتی بر لطافت آب و هوای مناطق پیرامونی خود تاثیر می­گذارند. سدهای خاکی بعد از پر آب شدن چشم انداز زیبایی را برای گردشگران به وجود می­آورند که خود این مناظر جلوه­ای دیگر از زیبایی جزیره قشم را به نمایش می­گذارد.

اهالی جزیره قشم در روزهای تعطیل و مسافران در تمامی ایام هفته یکی از مناطق سکونت خود را برای تفریح در مجاورت سدهای خاکی انتخاب می کنند. این سدها به دلیل آب و هوای مناسب جزیره خصوصاً در ایام زمستان، میزبان انبوع و انواع پرندگان دریایی و مهاجر هستند که از مناطق دور دنیا سدهای جزیره را برای سکونت زمستانی خود برگزیده­اند. در حال حاضر مهمترین سدهای جزیره قشم عبارتند از سد خالصی، پی پشت، گیاهدان، گربدان، رمکان و مسن.

سرمایه­گذاری منطقه آزاد بر این سدها مثل تقویت استحکام آن­ها، ایجاد محل­هایی برای سکونت گردشگران، ایجاد روشنایی در حوالی سدها و استفاده از قایق های پارویی برای تفریح مسافران در کنار اجرای طرح مطالعه و توسعه سدهای خاکی در دیگر مناطق مستعد جزیره قشم می تواند گامی مهم در تحول تقویت منابع آبی جزیره و ایجاد تفریحگاه های جدید باشد.