رحله یا سفرنامه، اثر تاریخی ابن بطوطه مورخ و سیاح بزرگ جهان اسلام است.
ابن بطوطه اهل طنجه در کشور مراکش یا مغرب است. ابتدا قصد ادای فریضه حج را داشت اما دست تقدیر او را به دورترین نقاط و تمدن بشری در قرن هشتم هجری کشانید و از آنجا که او در هنگام بازدید از شهرها و آبادی های مختلف به ثبت حوادث روی می‌آورد کتاب او یکی از از منابع مهم تاریخی جهان تبدیل شد.
بررسی اوضاع و احوال و زندگی مردم سلاطین حکومت ها با نگاه عمیق و جامعه شناسانه یکی از ارزش های تاریخی اثر اوست.
ابن بطوطه در مسیر سفر خود به شهرهای مختلف اطلاعاتی از آداب و رسوم گرفته تا مذهب و احوال سلاطین ارائه داده است. ابن بطوطه دوبار در سال های ۷۳۲ و ۷۴۸ هجری قمری به منطقه هرمزگان و لارستان سفر نمود و مدتی را در هرمز که مرکز حکومت در جزایر خلیج فارس و سواحل جنوبی ایران بوده است اقامت گزید و از شوکت قدرت و رونق تجارت در این منطقه قلم زد مطلبی که ارائه می شود خلاصه‌ای از سفرنامه ابن بطوطه و ذکر خاطراتش از سفر او او به هرمزگان و لارستان است که در سال ۱۳۷۰ توسط دکتر محمدعلی موحد ترجمه و چاپ شده است.
هرمز
از عمان به سوی هرمز حرکت کردم هرمز شهری است بر ساحل دریا که موغستان نیز نامیده می شود.
هرمز جدید روبروی این هرمز در میان دریا واقع است و سه فرسخ با آن فاصله دارد.
من نخست به هرمز جدید وارد شدم که مرکز آن جرون نام دارد. جرون شهری است نیکو و بزرگ دارای بازار های خوب که بندرگاه هند و سند می باشد و مال التجار های هندوستان از این شهر به عراق عرب و عراق عجم و خراسان حمل می شود. سلطان هرمز نیز در این محل سکونت دارد جزیره‌ای که شهر جرون در آن واقع است به اندازه ی یک روز راه وسعت دارد. بیشتر زمینه‌های آن شوره زار و نمک است که آن را نمک دارابی می نامند.
غذای مردم هرمز از ماهی و خرما است که از بصره و عمان به آنجا می آورند آب در جزیره هرمز چیز گرانبهایی است چشمه هایی در جزیره وجود دارد و آبدانهایی هم هست که آب باران در آن ها ذخیره می کنند لیکن این منابع همه دور از شهر واقع شده و باید آب را در مشکها به وسیله ذرت به شهر بیاورند. در شهر جرون با شیخ جهانگرد ابوالحسن اقصارایی که اصلاً از مردم روم بود ملاقات کردم او مرا مهمان کرد و به دیدار من آمد و نیز جامه ای با یک عدد کمربند صحبت به من بخشید کمربند صحبت چیزیست که بر میان میبندند و هنگام نشستن مانند متکایی به آن تکیه می کنند و اکثر دراویش ایرانی این کمربند را با خود دارند.
پادشاه هرمز و ملاقات ابن بطوطه با او
پادشاه هرمز سلطان قطب الدین تهمتن پسر تورانشاه از شهر یاران کریم و متواضع و نیکویی است. هنگامی که به جزیره هرمز وارد شدیم سلطان برای جنگ آماده می شد .
خانه سلطان بر ساحل دریا واقع است و کشتی ها در کنار آن خانه به خاک می نشیند من دیدم پیرمردها پیرمردی قبا هایی تنگ و شوخگین پوشیده و عمامه هایی بر سر نهاده و دستمالی بر کمر بسته وزیر بر او سلام کرد من هم سلام کردم اما ندانستم که او کیست؟
لارستان
پس از عبور از صحرای مزبور به کورستان (کهورستان)که شهری کوچک با آب و درخت است رسیدیم گرمای این شهر شدید بود و پس از آن سه روز دیگر از طریق صحرا مسافرت کرده و به شهر لار وارد شدیم لار شهری است بزرگ دارای چشمه سارهای متعدد و آب فراوان و باغها و بازارهای نیکو. در شهر لار در خانقاه شیخ ابودلف کسی است که ما به قصد زیارت وی عازم خنج بال بودیم..
رسم این دراویش بر این است که هنگام عصر در خانقاه گرد می آیند و آنگاه دورشهر راه افتاده از هر خانه یک یا دو گروه نان می گیرند و آن را به مسافرینی که به خانقاه وارد می شوند می‌دهند .صاحبخانه ها که به این وضع خو گرفته اند سهم دراویش را در نانی که برای خود تهیه می کنند منظور می‌دارند. صلحا و دراویش شهر لار شبهای آدینه در خانقاه جمع می‌شوند و هر کس به قدر قوه پولی انفاق میکند و شب را به نماز و قرآن به سر می آورند و پس از نماز صبح به منازل خود می روند.
خنج بال
از لار به شهر خنج بال که شیخ ابودلف در آنجا اقامت داشت رهسپار گشتیم این شهر را هنج بال را هم می خوانند.
چون وارد خانقاه شیخ شدیم او را دیدم که در یکی از گوش ها روی خاک نشسته و جبه پشمین سبز مندرسی بر تن و عمامه پشمین سیاهی بر سر داشت.
قبر شیخ دانیال در این زاویه قرار دارد ابن قطب در نواحی لار مشهور و سخت مورد احترام است.
جزیره کیش
ازخنج بال به جزیره قیس ( کیش )رفتیم که سیراف نیز نامیده می شود.
این جزیره در ساحل بحر هند که متصل به دریای یمن و فارس می باشد قرار گرفته و جزء کشور فارس شمرده می شود شهری است بزرگ و نیکو و خانه‌های آن باغ های عالی دارد انواع گل ها و درختان سرسبز در آن به عمل می آورند آب خوردنی کیش از چشمه هایی است که از کوهساران بلند برمیخیزد. مردم این جزیره از اشراف فارس هستند طایفه ای از اعراب بنی سفاف هم در آنجا سکونت دارند. غواصان مروارید از آنان می باشند. مراکز صید مروارید بین جزیره کیش و بحرین در خلیج را که دیدی که همچون رودخانه های بزرگ به نظر می رسد واقع شده است.
