میناب گلستانن

میناب یکی از شهرستان‌های شرقی استان هرمزگان واقع در جنوب ایران است. شهرستان میناب در سال ۱۳۳۹ تأسیس شده و کد تقسیماتی شهرستان ۱۳۴ می‌باشد. مرکز این شهرستان، شهر میناب است.

جمعیت

جمعیت شهرستان میناب طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، برابر با ۲۵۷۸۳۱ نفر بوده‌است.

تاریخچه

از دشت میناب با نام پیشین هرمز کهنه، یاد شده و از دیر باز تا کنون به نام‌های منا، مناب، مناو، مینا، میناو، مینو، هرمز، هارموز، آرموز … نیز خوانده شده است. قدیمی‌ترین نامی که در کتب تاریخی و در زمان هخامنشی از میناب برده شده شهر اورگانا ORGANA بوده است. میناب را به دلیل نزدیکی با دریا و وجود رودهایی در پیرامون آن، «میان آب» نیز گفته‌اند، که اندک اندک به میناب تغییر یافته است. واژه میناب، در گذشته به جهت شفافیت آب رود میناب، مینا آب بوده، که به مرور زمان و به دلیل دگرگونی، حرف «آ» از بین رفته و به گونه میناب درآمده است. مردم محل بر این باورند که در روزگاران کهن، دو خواهر به نام‌های «بی‌بی مینو» و «بی‌بی نازنین» این شهر را پایه‌گذاری کرده‌اند. ناحیه میناب از دیرباز نه تنها به نام‌های گوناگون، نظر جهانگردان را به خود جلب کرده، بلکه دست‌خوش یورش‌های ویران‌گر نیز بوده است. در محل امروزی میناب، شهری آباد، که مرکز ایالت هرمز کهنه بوده، قرار داشته که تیمورلنگ با یورش وحشیانه خود، آن را خراب کرده و هفت دژ استوار آن را نیز ویران ساخته است. یکی از دژهای ویران شده شهر به نام دژ «بی بی می نو»، که همان «بی بی مینو» باشد، در گوشه خاوری شهر باز مانده است و به این دژ «هزاره» هم می‌گویند. از بازمانده‌های تاریخی این شهر، دژ میناب است، که شهر میناب بر دامنه آن بنا شده است. این دژ تا اواخر دوران قاجاریه، مرکز حکومت بوده و اکنون خرابه‌ای بیش نیست.

قلعه هزاره میناب

قلعه هزاره یکی از قلعه‌های تاریخی استان هرمزگان و تنها بنای تاریخی موجود در شهر میناب است.این قلعه در میان اهالی منطقه به «قلعه بی‌بی مینو» مشهور است زیرا ساکنان بومی منطقه معتقدند که در روزگاران گذشته، دو خواهر به نام‌های بی‌بی مینو و بی‌بی نازنین این شهر را بنا کرده‌اند. گویا در گذشته دو قلعه در این منطقه وجود داشته که یکی از قلعه‌ها ویران شد و تنها این قلعه با نام «قلعه هزاره» یا همانطور که گفته شد «قلعه بی‌بی مینو» باقی ماند.این قلعه تا اواخر دوره قاجاریه، مرکز حکومت محلی بوده و همیشه 100 نفر سرباز مسلح در این قلعه مستقر بوده و نگهبانی می‌دادند. در اطراف قلعه آثاری از یک خندق حفرشده دیده می‌شود.در حال حاضر آثار اندکی از قلعه هزاره باقی مانده است.

رودخانه میناب

استان هرمزگان یکی از پرآب ترین رودهای جنوبی ایران است و از دو رودخانه دیگر به نام های رودان و جغین تشکیل شده است. رودخانه رودان از بلندیهای گلاشگرد واقع در غرب کهنوج و رودخانه جغین از ارتفاعات جنوب، شهرستان کهنوج سرچشمه می گیرد.این دو رودخانه، در نزدیکی روستای برجگان واقع 25‏کیلومتری شمال شرقی شهر میناب به هم می پپوندند و رودخانه میناب را به وجود می آورند. به علت شیرینی آب این رودخانه و امتیازات عمرانی و اقتصادی ناشی از آن، سد بزرگی نیز بر روی آن ساخته شده است. ‏رودخانه میناب که از کناره شهر میناب می گذرد، به چهره این شهرکه در ‏طرفین این رود دامن گسترده است و با سرسبزی نخلستان های اطراف درآمیخته، جلوه إی ویژه می بخشد؛ به طوری که این شهر را یکی از نقاط بسیار زیبای استان هرمزگان ساخته است. سد میناب در 2 ‏کیلومتری شرق میناب بر روی این رود احداث شده است. این سد همراه با دریاچه آن که مخزن آب طبیعت سرسبز دره های اطراف است ، فضایی با ارزش های توریستی و بسیار دید نی فراهم آورده است.آدرس :شهرستان کهنوج ،روستای برجگان

رودخانه جگین

این رودخانه از کوه های بشاگرد سرچشمه می گیرد و با پیوستن چند ‏رودخانه دیگر از جمله رودخانه انگهران به آن، به دریای عمان می ریزد. ‏آب این رودخانه شیرین است. در هنگام بارندگی یا رگبارهای کوتاه ‏، مقدار قابل توجهی از آب شیرین این رودخانه به دریا سرازیر می شود.آدرس :کوه های بشاگرد واقع در اطراف میناب

سد استقلال

دریاچه سد استقلال یکی از دریاچه‌های استان هرمزگان و از جمله جاذبه‌های گردشگری شهرستان میناب به شمار می‌رود.این دریاچه مصنوعی که در 2 کیلومتری شرق میناب و در ارتفاع 59 متری واقع شده، در نتیجه احداث سد بر روی رودخانه میناب شکل گرفته از این رو به دریاچه سد میناب نیز معروف می‌باشد.مطالعات اولیه برای احداث سد استقلال میناب در سال 1344 خورشیدی صورت گرفت. از سال 1353، عملیات ساخت این سد آغاز شد و در سال 1362، به بهره‌برداری رسید. این سد از نوع سد بتونی پایه‌دار است که طول تاج آن 400 متر، عرض پی آن 58 متر و عرض تاج آن 3 متر می‌باشد. مخزن این سد ظرفیت ذخیره‌سازی 270 میلیون مترمکعب آب را دارا می‌باشد.از آب سد میناب برای آبیاری 10 هزار هکتار از زمین‌ها و باغ‌های میناب و تأمین آب شرب ساکنان شهر بندرعباس استفاده می‌شود. برای این منظور آب سد توسط دو خط لوله 1400 و 1200 میلی‌متری که هر کدام حدود 100 کلومتر طول دارند، به بندرعباس منتقل می‌شود اما قبل از ورود به شبکه این شهر، توسط تصفیه‌خانه‌ای مجهز مربوط به شرکت آب و فاضلاب شهری هرمزگان، تصفیه و کنترل می‌شود. علاوه بر این، هدف از احداث این سد، مهار رواناب‌ها، تقویت سفره‌های آب زیرزمینی و تأمین آب شرب جانوران ساکن در کوه‌های منطقه نیز بوده است.

سواحل میناب

در فاصله 20 کیلومتری از مرکز شهر میناب سواحل زیبا با چشم اندازهای بکر و درختان حرا وجود دارند که واقعا بی نظیر و دارای زیبایی خاصی هستند.جنگلهای حرا نوع خاصی از پوشش گیاهی است ،این درختان از آب شور استفاده می کنند. این درختان در فصل بهار گل می دهند و در این فصل در لابلای این درختان می توانید از عسل های طبیعی نیز بهره بگیرید، البته اگر جرات نزدیک شدن به زنبوران عسل داشته باشید.جنگلهای حرا همیشه پذیرای جمع زیادی از گردشگران است ،که هم برای تحقیقات علمی و هم برای تفریح به این منطقه وارد می شوند.سواحل میناب نیز دارای چشم انداز های طبیعی و پرندگانی زیباست.ساحل کوهستک یکی از ساحل های زیبا و دارای امکانات اقامتی و استراحتی برای مسافران است که همه ساله جمع کثیری از گردشگران به این مکان جهت لذت بردن از اوقات خود در هوای بهاری در کنار آبهای خلیج فارس و دریای عمان به سمت خود جذب می کند.

جنگل های حرا

استان هرمزگان پذيراي بخشي از گياهان ماندابي است . با نظري به سواحل و جزاير خليج فارس و درياي عمان در جنوب ايران گستره اي متفاوت از تمامي خاك ايران را نمايان مي‌سازد .شرايط اقليمي خاص اين منطقه استقرار گياهاني را باعث شده است كه با آن جامعه سازگاري داشته و و جوامع گياهي را تشكيل داده اند ، جامعه گياهي مانگرو داراي زيستگاه خاص است و از ديگر جوامع گياهي استان متمايز است .

معرفي جنگلهاي حـرا

گياهان حـرا در دوره ائوسن و اليگوسن در حدود 30تا 40 ميليون سال پيش به وجود آمده و در مناطق گرمسيري در اطراف اقيانوس هند ، آرام ،اطلس و نواحي گرمسيري آمريكا، مكزيك و جنوب شرقي آفريقا ، استراليا ، زلاندنو و آسياي شرقي گسترش دارند .درخت حرا گونه اي است از جنسAricennia و تيره Rerbenaceae بومي بخش وسيعي از سواحل استراليا و اقيانوس هند از جاوه تا فيليپين و بخشهايي از سواحل و جزاير خليج فارس و درياي عمان است .در ايران به اسامي متفاوت از قبيل حرا ، تمر ، تن ، شوري ، شوره ، تيمار ، كرم و كرنا ناميده مي‌شود. برگهاي حرا متقابل ، چرمي و پهن و دراز ، بيضي تا تخم مرغي كامل در قاعده باريك و منحني به دمبرگ كوتاه ، در سطح فوقاني سبز تيره ، درسطح پشتي سفيد و تقريباً پنبه‌ اي است . گلهاي حرا كوچك بر ، رنگ زرد روشن و گل آزين آن كوتاه و خوشه اي متراكم بوده كه در ايران از اسفند تا ارديبهشت ظاهر مي‌شود .درختان حرا اكوسيستمي ماندآبي از اجتماعات ساحلي مناطق حاره هستند كه مانگرو نيز به آنها اطلاق مي‌شود . در هنگام مـد تنها تاج درختان بالاتر از آب شور دريا ديده مي‌شود.و بقيه اندامهاي درختان در زير آب از ديد پنهان است فقط به هنگام جزر مي‌توان قسمتهاي زير تاج ، ساقه و ريشه هاي تنفسي درختان را ديد .جنگلهاي مانگرو به خوبي قادرند در آب شور رشد كنند . مانگروها گياهان گلدار خشكي‌زي هستند كه به علت عدم توانايي در رقابت با ساير گياهان در خشكي دوباره به سوي دريا روي آورده اند و با تحمل شرايط دشوار زيستي حدفاصل دريا و خشكي بلامنازع در اين منطقه چيره شده اند .در گستره تحت اشتغال اين جنگلها كمتر گياهي قادر به رقابت با آنه است .مانگرو گياهاني هستند كه يك پله يا دو پله بصورت درخت يا درختچه در آمده و شاخه هاي اصلي و فرعي زيادي را توليد مي كند . و داراي صفات مشتركي به شرح ذيل هستند :

1. همگي در نواحي گرمسيري زندگي مي‌كنند.

2. داراي شاخ و برگ ضخيم هستند .

3. فرم ريشه آنها داراي حالت خاص خود مي‌باشد .

4. در مقابل شوري خاك و نوسانهاي درجه حرارت مقاوم هستند .

زيستگاه حرا

اين گياه در اراضي مردابي با خاك شور در جزر و مد دريا ، منصب رودخانه ها مستقر بوده و در برخي نقاط به صورت جوامعي انبوه ديده مي شود .

درخت مانگرو

وضعيت مانگروها

گياهان به دليل داشتن ارزشهاي گوناگون و از نظر مصارف مختلف براي انسان و ساير موجودات زنده همجوار مورد تهاجم بوده و تاكنون در زمينه حفاظت و بهره برداري اصولي و گسترش محدوده اين گياهان با ارزش تلاش عمده اي صورت نگرفته است . در اكثر نقاط ساحلي و اراضي ماندابي كه اين جوامع حضور دارند به خاطر آماده بودن شرايط رويشگاهي استقرار آنها مهيا است ، كه پس از بررسي هاي لازم مي‌توان اقدام به زير كشت بردن اين گونه اراضي نمود تا از مزاياي اين دسته از گياهان بهره كافي برد.

ساختار اكولوژيك مانگروها

اكوسيستمهاي مانگرو اجتماعات گياهي منحصر به فردي هستند كه براي گونه اي بيشماري از بي‌مهرگان تا مهره داران خشكي زي و آبزي زيستگاهي يگانه و منسجم فراهم مي‌كنند .بستر اين جنگلها از دو بخش تشكيل شده است . بخشي كه در اشتغال اهبوه سيستم ريشه دواني مانگروها قرار دارد به نام بخش سخت تحت الرض ناميده مي‌شود . بخش ديگر كفه هاي گلي است .گستره نرم تحت الارض بستر رويشگاه را به وجود مي آورد . در هر يك از بخشهاي فوق جانداران دريايي ويژه اي زندگي مي‌كنند . در اين ميان اجتماعات جانوري مانگروها ، نرمتنان ، سخت پوستان ، ماهيان گروههاي بسيار بارزي هستند . از جمله سخت پوستان موجود ميگوهاي گونه حفار و كاوشگر مثل ميگوي صورتي را مي‌توان نام برد.

جنگلهاي حرا جايگاهي امن براي لاروها

از آنجا كه ميگوي صورتي جزء‌ گونه هاي حضار محسوب مي‌شود ، با هنگام ورود به اكوسيستم جنگلهاي حرا ،با حفاري بستر نرم در اين منطقه ، جايگاه امني را براي تخمها و پس لاروهي موجود به وجود مي‌آورد.

جنگلهاي حرا محل تغذيه لاروها

درختان حرا از اصلي ترين توليد كنندگان مواد آلي محيط خود بوده و نقش بسيار مهمي در تداوم فعالي پلانكتونها و فيتوپلانكتونهاي دريايي را به عهده دارند . اين ذرات به نوبه خود تامين كننده مواد غذايي آبزيان بالاخص ميگو مي‌باشند . جزر و مد مواد غذايي را از دريا ربوده و به درون مانگروها حمل كرده و برعكس مواد درون مانگروها را خارج مي‌كنند .به طور كلي مواد معدني حمل شده از طريق رسوبات موجود در اكوسيستمهاي اطراف به عرصه جنگلهاي حرا پس از تجزيه ، تحول و تبديل آن به مواد غذايي آلي ، مقداري از آنها در جنگلها باقي مانده و باقي مانده به دريا منتقل مي‌شود .كه بخشي از آنبه وسيله موجودات زنده داخل جنگل مصرف مي‌شود به عبارت ديگر خاكهاي بافت نرم غني از املاح معدني بوجود مي‌آيد كه به سبب رشد انواع و اقسام موجودات زنده گشته و در نتيجه مواد غذايي آلي در اين اكوسيستم در حالت غنا باقي مي ماند.

خصوصيات آب در جنگلهاي حرا

آب در اين اكوسيستمها بالاترين كيفيت از نظر مواد غذايي و همچنين خواص فيزيكوشيميايي است كه جزر و مد نقش مهمي در اين زمينه ايفا مي كند .جزر ومد باعث جابجاي و انتقال آب از دريا به اين اكوسيستم و بالعكس مي شود كه باعث تعديل شوري شده در مناطقي كه در صد تبخير بالا است از رسيدن شوري به سطح مد اور جلوگيري مي كند .از طرفي چون جنگلهاي حرا شور پسند هستند مقدار زيادي نمك را از آب دريا گرفته و در خود ذخيره مي كند كه اين امر باعث كاهش شوري مي شود . جزر و مد همچنين در تعديل دما نيز موثر است بدين نحو كه با حركات مستمر خود باعث جابجايي آب بستر و سطح آب مي شود كه در مجموع آب و احياناً مواد سمي حاصل از تجزيه آبزيان به سطح آب منتقل مي گردد و از اين طريق دما نيز كاهش مي يابد .ريشه درختان حرا ، خود به عنوان يك صافي عمل كرده و املاح مضر را در آب جذب و به واسطه داشتن نمك فراوان در خود آنها را به شكل غير سمي در مي آورد كه از اين طريق كمك شاياني به زندگي آبزيان موجود در اين اكوسيستمها مي كند .بطور كلي مي توان گفت ، آب موجود در اين اكوسيستمها سرشار از مواد غذايي و از نظر فيزيكوشيميايي در بالاترين كيفيت ممكن بوده و اين سبب گرديده تا آبزيان براي تخم ريزي و رشد نوزادان خود كه حساسترين مرحله رشد محسوب مي گردد اين اكوسيستمها را برگزيدهو براي بقاي نسل خود به اينجا پناه ببرند .

اهميت گياهان مانگرو

1. چوب

سوخت : متأسفانه مهمترين استفاده مانگروها به عنوان سوخت سلولزي مي‌باشد ، چرا كه در اراضي ساحلي تنها مانگروها هستند كه شرايط سخت محيط را تحمل كرده و مستقر شده اند .ارزش حرارتي چوب مانگروها 4000 تا 4300 كيلو كالري در هر كيلو گرم برآورد گرديده است .

تغذيه دام : در حوزه رويش جنگلهاي حرا در استان هرمزگان هرس سرشاخه ها جهت تعليف دام به خصوص شتر متداول مي‌باشد.

مصالح ساختماني : از چوب اين درختان در مصالح ساختماني نيز استفاده مي‌شود چون با استحكام بوده و در برابر حمله موريانه مقاوم مي‌باشد .

نقوش و نگار : چوب اين گياه خوش نقش است و خاصيت جلاپذيري خوبي دارد و براي ساخت ميز ، صندلي مبلي و پاركت استفاده مي‌شود .

پوست و برگ : از پوست و برگ بعضي از گونه‌هاي مانگرو تانن به دست مي‌آيد . تانن ماده‌اي است كه در صنعت كاربرد دارد . برگ و سرشاخه هاي مانگرو داراي مواد غذايي سرشار براي تغذيه دام است .

2. حفاظت از سواحل دريا

از ارزش هاي اين گونه گياهي اين است كه با كاشت آن در اراضي ساحلي و خورها مي‌توان در برابر طغيان دريا نوعي حفاظ طبيعي به وجود آورد . اين جنگلها ضمن كاهش خسارات ناشي از امواج و طوفانهاي سخت موجب استقرار خاك محيط اطراف نيز مي‌گردد.

3. محصولات غذايي

گونه بومي حرا در استان هرمزگان با نام AVICENNIA MARINA مي‌باشد محل زيست اين گونه در استان هرمزگان مردابهاي سواحل خليج فارس و درياي عمان در بندرعباس ، بندر لنگه ، بندرخمير ، بندر جاسك و درجزيره قشم در مجاورت بندر لافت مي‌باشد . حرا در جزيره قشم تشكيل توده هاي جنگلي و پاركهاي دريايي را داده است .اين گونه اغلب به صورت جنگلهاي تخريب يافته و يا درختچه هاي كوچك مي‌باشند.از آنجا كه اين جامعه گياهي در طي ساليان دراز تأمين كننده بخشي از نيازهاي اهالي سواحل خليج فارس بوده ، همواره مورد بهره برداري نادرست قرار گرفته و از اين جهت در معرض خطر نابودي است .به دليل اهميت اقتصاذي و اكولوژيك اين گونه به جا است كه رويشگاههاي آن بيش از اين با پيش آگاهي ها و اطلاع رساني و كنترل ، حفاظت و حمايت گردد.نمونه خوب و تيپيك جنگل هاي حــرا از نظر انبوهي و وسعت در حال حاضر در تنگه خوران واقع در مجاورت لافت ( جزيره قشم )قرار دارد . اين جنگل باتو جه به بهره برداري شديد هنوز از تراكم خوبي برخوردار است .جنگل هاي حـرا در سالهاي اخير ارزش زيست محيطي آن كاهش يافته كه عزم ملي و همت عزيزان متعهد ومتخصص ، مدير و كارشناس را در راه احياء و توسعه آن طلب مي‌كند.

پراكنش گياهي جنگلهاي حـرا

1. جنگل هاي حرا جزيره قشم واقع در قسمت شمال غربي از بندر لافت تا كوزان همچنين در دهانه ورودي رودخانه مهران به خليج فارس در بندر خمير در سطحي معادل 12500 هكتار.

2. جنگلهاي مصب رودخانه شور و حسن لنگي واقع در شرق بندرعباس ، منطقه كولقان به وسعت 5/1162 هكتار .

3. مصب دهانه ورودي رودخانه ميناب واقع در بندر تياب سطحي در حدود 5850 هكتار از جنگل هاي حـرا را پوشانده است .

4. مصب رودخانه هاي گز ، حيوي و بريزگ كه در حال حاضر قسمت عظيمي از جنگل آن از بين رفته است ، منحصراً در قسمت غرب بندر سيريك همراه گونه گياهي چندل وجود دارد .

5. غرب بندر جاسك ، در دهانه رودخانه جاسك به درياي عمان مساحتي معادل 1000 هكتار زير پوشش جنگلهاي حـرا مي‌باشد.

6. مصب رودخانه جگين در محل تلاقي با درياي عمان نيز ديده مي‌شود.

۷. ماندآبهاي رودخانه اي كه بر اثر بهره برداري بي‌رويه رو به تخريب است .

برنامه ريزي جهت توسعه و كشت حرا

با توجه به اهميت همه جانبه و بهره برداري چند منظوره از اين گياه و اثرات اقتصادي ، اجتماعي و اكولوژيكي توده هاي جنگلي و پرورش آبزيان ايجاب مي‌كند با مشاركت فعال مردم با اتكا به دانش بومي و سنن در احياء پوشش گياهي كوشيد.توسعه جنگلهاي مانگرو به لحاظ ارزشهاي غير قابل انكار بسيار حائز اهميت است . اين گياه در پرورش تلفيقي جنگل و آبزيان‌ ، منبع درآمد اهالي منطقه ، ارزشهاي زيست محيطي ، ميراث تاريخ طبيعي و جاذبه هاي گردشگري و ذخائر بيوسفري و ژنتيكي نقش بسزايي دارد.

 منبع: بازخبر