محمدجواد ظریف خوانساری 17 دی 1338 در خانوادهای مذهبی، محافظهکار و متمول در تهران بهدنیا آمد. پدر و پدربزرگش از تجار اصفهان بودند، پدربزرگش از بانیان مسجد اعظم قم و مسجد هامبورگ و پدرش عباسعلی ظریف خوانساری از شعرای اصفهان، فردی خیر و به گاوصندوق علما معروف بود. مادرش عفت کاشانیپور نیز فرزند یکی از بازرگانان کاشانی مستقر در تهران بود. خانواده ظریف ابتدا در محله ملک اصفهان ساکن بودند و سپس به تهران نقل مکان کردند. او تحصیلات مقدماتی را از سال 1345 تا 1355 در دبستان و دبیرستان علوی تهران انجام داد.
ظریف در سال 1355 با ویزای دانشجویی به ایالات متحده آمریکا رفت و از سال 1355 تا 1356 دیپلم خود را از کالج درو، در سانفرانسیسکو گذراند و به ترتیب در سالهای 1360 و 1361 مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد روابط بینالملل را از دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو دریافت نمود، سپس به ایالت کلرادو نقل مکان کرد و در سال 1363 مدرک کارشناسی ارشد مطالعات بینالملل را از دانشکده مطالعات بینالملل جوزف کوربل، دانشگاه دنور اخذ نمود و پس از آن تحصیلات خود را در مقطع دکترا ادامه داد
ظریف در تابستان 1358 از طریق خواهرش با مریم ایمانیه آشنا شد. آنها در ایران با هم ازدواج کردند، اما پس از آن به نیویورک نقل مکان نمودند
ظریف دو فرزند دختر و پسر دارد که در آمریکا متولد شدهاند. پسر وی مهندسی برق خوانده و دارای فوق لیسانس مدیریت است و دخترش نیز دارای مهندسی معماری داخلی است. هر دو فرزند وی ازدواج کردهاند.
وی دارای دو نوه از فرزندان خود میباشد.
تاکنون اطلاعاتی در خصوص دامادهای ظریف منتشر نشده است.
ظریف فعالیت شغلی خود را از سال 1357 به عنوان مشاور سرکنسولگری ایران در سان فرانسیسکو آغاز کرد و تا سال 1359 در این جایگاه فعالیت نمود. او در فاصله سالهای 1359 تا 1361 مشاور سیاسی، رایزن و کاردار نمایندگی ایران در سازمان ملل بود. وی دوره سربازی خود را نیز به صورت امریه، در وزارت امور خارجه و نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد، سپری کرد. پس از گذراندن آزمون جامع دکترا در 1364، اداره مهاجرت ایالات متحده، روادید محمد جواد ظریف را باطل کرد و او سه سال بعد از راه دور، تحصیلات خود را تکمیل کرد و دکترای حقوق و روابط بینالملل را در سال 1988 از دانشگاه دنور دریافت کرد.
در سال 1366 که جنگ ایران و عراق ماههای پایانی خود را سپری میکرد و فشارهای بینالمللی بر ایران، به منظور پذیرفتن متن اولیه قطعنامه 598 شورای امنیت به اوج رسیده بود، تیم مذاکرهکننده ایرانی، سعی داشت به جای درج مفادی که انتظارات ایران را برآورده نمیکرد، بندهایی از طرح اجرایی دبیرکل سازمان ملل متحد (خاویر پرز دکوئیار) را جایگزین نماید. نوشتن نامه این درخواست رسمی به محمدجواد ظریف، تنها دیپلمات ایرانی وقت مسلط به زبان انگلیسی در نمایندگی ایران، در سازمان ملل متحد گماشته شد، تا بتواند مفهوم مورد نظر ایران را به شفافی بیان کند. ظریف نیز با انتخاب کلمات مناسب، توانست نامهٔ مورد نظر ایران را تنظیم و در بین کشورهای عضو، منتشر کند. این درخواست که با افزودن آن به قطعنامه 598 شورای امنیت موافقت شد، در وزارت امور خارجه ایران به «Tantamount Letter» مشهور شد.
پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس دولت یازدهم، وی ظریف را برای تصدی سمت وزیر امور خارجه در دولتش به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد. حسن قشقاوی، معاون کنسولی وقت وزارت امور خارجه، از این انتخاب استقبال و عنوان کرد که کشورهایی که به دنبال گفتگو با ایران هستند، از این انتخاب استقبال کردهاند. وی به عملکرد هنری کیسینجر، مشاور اسبق امنیت ملی ایالات متحده آمریکا اشاره کرد که یک نسخه از کتاب دیپلماسی که توسط شخص وی تألیف گردیده را به ظریف هدیه دادهاست و در صفحه نخست آن نوشتهاست: «تقدیم به دشمن قابل احترام، ظریف»
در ساعات اولیه روز 5 مهر 1392، ظریف در حاشیه شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد، و با برنامهریزی قبلی در اولین مذاکره ایران و 1+5 در دولت یازدهم که در سطح وزرای خارجه برگزار شد، شرکت کرد. در این مذاکره، جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا نیز حضور داشته و با ظریف بر سر میز مذاکره نشست. در حاشیه این جلسه ظریف با جان کری دیدار و گفتگویی دو جانبه داشت. پس از 34 سال این اولین دیدار مقامات عالی ایران و آمریکا در سطح وزرای خارجه بود. پس از پایان این دیدار کری در کنفرانس خبری خود گفت: «با ظریف ملاقات داشتم، لحن او حقیقتاً متفاوت بود.»
ظریف به عنوان مذاکرهکننده ارشد هستهای ایران در خصوص پرونده برنامه اتمی ایران از جانب حسن روحانی معرفی شدهاست. اولین حضور وی به عنوان مذاکرهکننده هستهای در دیدار با نمایندگان گروه پنج به علاوه یک در نیویورک و در تاریخ 4 مهر 1392 (26 سپتامبر 2013) برگزار شد و مرتبه بعدی با کاترین اشتون در ضیافت شام در سفارت ایران در سوئیس در تاریخ 23 مهر 1392 (15 اکتبر) انجام شد. سایر اعضای دیگر تیم مذاکرهکننده همراه ظریف عبارتند از: عباس عراقچی، مجید تخت روانچی، حمید بعیدینژاد و داوود محمدنیا.
اولین موفقیت دیپلماتیک تیم مذاکرهکننده ایران در 24 نوامبر 2013 حاصل شد؛ توافقی که طبق آن ایران و گروه 5+1 توافق کردند در مقابل کاهش برخی تحریمهای علیه ایران، غنیسازی بالای پنج درصدی اورانیوم در ایران متوقف شود. جان کری از این توافق با عنوان «گام نخست در جهت یافتن راهحلی جامع» یاد کردهاست. دقایقی بعد از حصول این توافق اولیه، ظریف با انتشار توییتی در صفحه توییتر خود، خبر حصول این توافق را همگانی کرد.
یک و نیم سال پس از انعقاد توافق هستهای ژنو، محمد جواد ظریف به همراه تیم مذاکرهکننده ایرانی بعد از چند روز مذاکره فشرده در لوزان، سوئیس، در 13 فروردین 1394 موفق به دستیابی به مجموع راه حلهای تفاهم شده، برای رسیدن به برنامه جامع اقدام مشترک، پیرامون برنامه هستهای ایران شدند. مجموعه متضمن راه حلها در تفاهم هستهای لوزان، جنبه حقوقی نداشت و صرفاً راهنمای مفهومی تنظیم و نگارش برنامه جامع اقدام مشترک را فراهم نمود. وی پس از بازگشت به ایران، در فرودگاه مهرآباد، مورد استقبال جمعی از ایرانیانی قرار گرفت که برای خوشامدگویی از تیم هستهای، در فرودگاه گرد آمده بودند.
برجام سرانجام پس از 22 ماه مذاکره محمد جواد ظریف به همراه تیم مذاکرهکننده ایرانی بعد از 17 روز مذاکره فشرده، سهشنبه 14 ژوئیه (23 تیرماه 1394) در وین پایتخت اتریش، موفق به دستیابی به یک توافق جامع و نهایی با گروه 1+5، بر سر آینده برنامه هستهای ایران شدند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و ظریف، در یک نشست رسمی در مقابل رسانهها در وین با خواندن بیانیهای به زبان انگلیسی و فارسی اعلام کردند که توافق نهایی در برنامه هستهای ایران به دست آمدهاست.
در 6 مهر 1394 و در حاشیهٔ برگزاری هفتادمین دوره مجمع عمومی سازمان ملل متحد، محمدجواد ظریف در حال خروج از سالن مجمع عمومی، با باراک اوباما، رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا که توسط جان کری، وزیر امور خارجه همراهی میشد و دو ساعت از سخنرانی وی در مجمع میگذشت، ملاقات کوتاهی داشت و دو طرف، ضمن سلام و احوالپرسی، با یکدیگر دست دادند.
ظریف، در تاریخ ششم اسفند 1397 ساعت 11:30 استعفای خود را از طریق اینستاگرام اعلام کرد. بخشی از متن استعفای ظریف به این شرح بود: «از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستیها و کوتاهیها در دوران خدمت صمیمانه پوزش میخواهم». در بامداد روز چهارشنبه 8 اسفند 1397 حسن روحانی در نامهای خطاب به محمدجواد ظریف استعفای روحانی را رد کرد. حسن روحانی در این نامه خطاب به محمدجواد ظریف گفتهاست که استعفای او را خلاف مصالح ایران میداند و با آن موافقت نمیکند.
سفر غیرمنتظره به فرانسه
ظریف در تاریخ 25 اوت 2019 درسفری عجیب و تاریخی وارد بارتز محل نشست گروه G20 در فرانسه شد کارشناسان این را یک حرکت در جهت پیشبرد مذاکرات محرمانه با ایالات متحده میدانند.
جواد ظریف فعلا هیچ سمتی ندارد.
محمدجواد ظریف در اینستاگرام از طریق صفحه خود با نام کاربری jzarif_ir با مخاطبان خود در ارتباط است.